Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào giải phóng dân tộc bùng lên mạnh mẽ trên toàn thế giới. Sau nhiều năm kháng chiến, đến năm 1954, Nhân dân Việt Nam đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ "Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" kết thúc cuộc kháng chiến thần thánh chống Thực dân Pháp xâm lược. Chiến thắng ấy còn là tiếng kèn xung trận, cổ vũ mạnh mẽ các nước thuộc địa ở Châu Phi, Mỹ la tinh nổi dậy, giành độc lập về cho dân tộc mình.

Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954 là chiến thắng vĩ đại của Nhân dân Việt Nam trước đế quốc Pháp, kẻ xâm lược hùng mạnh có rất nhiều thuộc địa trên khắp thế giới. Ngay thời điểm năm 1954 chiến thắng ấy như cú đòn sấm sét giáng xuống chính quốc Pháp, giáng một đòn nặng nề vào nền móng của Chủ nghĩa thực dân Pháp, làm cho đế quốc Pháp bị suy yếu từ trong Chiến tranh thế giới thứ hai nay lại càng bị lung lay, có nguy cơ bị sụp đổ. Tuy nhiên nó không chỉ trong chiến tranh Đông Dương mà còn mang tầm vóc thời đại, tác động sâu sắc theo chiều hướng tích cực, góp phần to lớn vào phong trào đấu tranh vì hoà bình, tiến bộ của nhân loại. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định chiến thắng Điện Biên Phủ: "Là thắng lợi vĩ đại của nhân dân ta mà cũng là thắng lợi chung của tất cả các dân tộc bị áp bức trên thế giới".

Các nước trong phe xã hội chủ nghĩa và các nước dân chủ đã bày tỏ sự tự hào về chiến thắng Điện Biên Phủ, tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường của nhân dân Việt Nam, sự khâm phục đối với lãnh tụ Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã khẳng định Việt Nam đã chứng tỏ được sức mạnh của mình trong cuộc chiến tranh chính nghĩa chống lại các thế lực xâm lược. Nhân dân các nước bị xâm chiếm ở khắp các châu lục đã đón nhận sự kiện Điện Biên Phủ như là thắng lợi của chính nước mình, là bài học kinh nghiệm quý báu và là động lực mạnh mẽ đối với cuộc đấu tranh giành tự do, độc lập của chính họ. Algérie đã tìm cho mình con đường đi đúng đắn để giành độc lập cho dân tộc từ chính thắng lợi của Nhân dân Việt Nam trong chiến dịch Điện Biên Phủ: "Thật hãnh diện biết bao cho nhân dân Algérie được làm những người bạn chiến đấu của các bạn... Chiến thắng Điện Biên Phủ là màn mở đầu cho chiến thắng của chúng tôi và ngay từ đó đã báo hiệu một giai đoạn lịch sử mới..."; "Nhân dân nước chúng tôi đã đón thắng lợi Điện Biên Phủ với một niềm vui to lớn khác nào như đối với thắng lợi của bản thân mình. Nhân dân Algérie được khuyến khích bởi thất bại quân sự của chủ nghĩa đế quốc Pháp ở Điện Biên Phủ và được kinh nghiệm của cuộc đấu tranh vũ trang thắng lợi của các đồng chí soi sáng đã mau chóng cầm vũ khí đấu tranh để chấm dứt chế độ thuộc địa mà họ phải chịu 125 năm nay...".

Cuộc kháng chiến của Nhân dân Việt Nam đã tác động trực tiếp đến ý thức dân tộc, tinh thần trách nhiệm của mỗi người dân các nước thuộc địa trước vận mệnh của đất nước. Nhiều người sau khi trở về đã trở thành hạt nhân tích cực trong cuộc đấu tranh giải phóng của dân tộc mình. Tại Đại hội hòa bình thế giới ở Henxinhki (1955), đại biểu Algérie nói: “Xin cảm ơn Nhân dân Việt Nam đã giúp đỡ chúng tôi những cán bộ tốt, có tinh thần chiến đấu cao và giàu kinh nghiệm”. Một quan sát viên Tây Đức sau khi đến thăm Algérie trong những năm chiến tranh cũng đã công nhận: Hầu hết những quân nhân (Quân giải phóng Algérie - TG) đều giàu kinh nghiệm trong cuộc chiến tranh Đông Dương, nhiều người đảm nhiệm các vị trí lãnh đạo quan trọng trong quân đội. Phóng viên báo Đoàn kết - cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Italia - là Đăngtơ Gờruýtxi kể lại, khi ông đến thăm một trường đào tạo cán bộ quân sự của Quân giải phóng, ông được tiếp chuyện với người chỉ huy cao cấp của trường này. Đó là một cựu sĩ quan từng tham gia chiến tranh ở Việt Nam. Vị tư lệnh này đã thừa nhận với nhà báo rằng, ông đã học được nhiều điều bổ ích của bộ đội Cụ Hồ Chí Minh.

Như một phản ứng dây chuyền lan đi khắp thế giới, tiếp theo Algérie, một loạt các nước thuộc địa khác của Pháp ở châu Phi như Ma-rốc, Tuy-ni-di, Ghi-nê, Ma-li, Ma-đa-ga-xca, Ca-mơ-run... đã nổi dậy một cách mạnh mẽ, ào ạt và nhanh chóng, buộc Thực dân Pháp không còn con đường nào khác là phải trao trả nền độc lập cho các nước này.

Đối với các nước ở Mỹ La-tinh Điện Biên Phủ như "ánh đèn pha chiếu rọi", là "kim chỉ nam hành động". Nhà thơ yêu nước của quốc đảo Ha-i-ti Rơ-nê Đê-pê-xtơ-rơ đánh giá: "... Chiến thắng Điện Biên Phủ có một tầm quan trọng lịch sử quốc tế và đã mở ra một giai đoạn mới trong cuộc đấu tranh anh hùng của các dân tộc thuộc địa nhằm tự giải phóng khỏi ách chủ nghĩa đế quốc Anh, Pháp, Bỉ và Mỹ. Tinh thần Điện Biên Phủ ngày nay là ánh đèn pha chiếu rọi cho hàng triệu người bị áp bức trên toàn thế giới và sự trung thành với tinh thần quang vinh đó là điều bảo đảm duy nhất cho thắng lợi trong hành động cách mạng chống sự thống trị của chủ nghĩa đế quốc ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ chúng tôi. Ngày nay, sự thức tỉnh rực rỡ của các dân tộc ở châu Mỹ La-tinh, với Cu-ba là đội tiên phong, đang đi theo đường bay sáng ngời của Điện Biên Phủ". Các bạn Cu-ba luôn coi: "Thắng lợi của Việt Nam đã là một hy vọng to lớn và tươi sáng cho chúng tôi, đã cổ vũ chúng tôi chiến đấu".

Có thể nói phong trào đấu tranh đòi tự do, độc lập từ sau chiến thắng Điện Biên Phủ đến những năm 60 của thế kỷ XX, đã đánh đổ ách thống trị của thực dân, đế quốc ở hầu khắp các nước trên thế giới, đa phần trong số đó là thuộc địa của Pháp. Chỉ tính riêng trong năm 1960, 17 nước đã giành được độc lập, thế giới còn gọi là “năm Châu Phi” Đó là tất cả các thuộc địa của Pháp ở Tây Phi và châu Phi xích đạo, Mađagaxca, là các lãnh thổ bảo hộ của Pháp; Tôgô và Camơrun, là Nigiêria thuộc Anh, Cônggô thuộc Bỉ, là Xômali thuộc Anh và Xômali nằm dưới quyền bảo hộ của Italia cũng được thống nhất lại và tuyên bố thành lập nước cộng hòa. Cùng với việc giành độc lập dân tộc, trong năm 1960, hàng loạt cuộc biểu tình, bãi công đòi nâng cao mức sống cho công nhân, chống phân biệt chủng tộc đã nổ ra ở Nam Phi, Kênia, Uganđa, Tandania, Rôđêdia, v.v… Không thể nói đó hoàn toàn chịu ảnh hưởng của chiến thắng Điện Biên Phủ, nhưng cũng không thể phủ nhận tác động to lớn của chiến thắng này. Chiến thắng ấy đã góp thêm một niềm tin, tạo thêm một bước đà và mở ra một tương lai tươi sáng cho phong trào giải phóng dân tộc trên khắp thế giới./.