Chiếm khoảng 40% dân số Điện Biên, dân tộc Thái mang nhiều nét đặc sắc riêng tô thắm thêm cho nét văn hóa nơi cuối trời Tây Bắc thêm đẹp hơn, độc đáo hơn đặc biệt là với trang phục của phụ nữ Thái.

“Ai lên Điện Biên cùng em sánh đôi”. Câu hát ngân lên từ chính các cô gái Thái xinh đẹp. Ai đó từng đã lên Tây Bắc đều không khỏi ngẩn ngơ trước những cô gái Thái trong trang phục truyền thống với áo cóm, váy đen và chiếc khăn piêu. Ngay từ nhỏ, người con gái Thái được các bà, các mẹ dạy cách thắt “xài yều”, một loại thắt lưng bằng vải, để lớn lên các cô đều có thân hình thắt đáy lưng ong. Chính vì vậy khi trưởng thành, các cô gái Thái đều uyển chuyển với những đường cong tuyệt mỹ. Phải thế chăng mà phụ nữ Thái ở lứa tuổi nào cũng đều có một cơ thể cân đối hài hòa và càng nổi bật hơn khi mặc bộ trang phục của chính dân tộc mình.

Trong trang phục của người phụ nữ Thái tại Điện Biên cũng phân chia thành nhiều loại: Áo cóm của người Thái đen có cổ cao, còn áo cóm của người Thái trắng thì cổ hình trái tim. Áo có nhiều màu sắc khác nhau do sự lựa chọn của các chị em. Váy thì cùng một loại giống nhau được may bằng vải nhung màu đen tuyền có in hoặc thêu những hoa văn độc đáo, mặt trong gấu váy có táp vải màu rực rỡ.

Đặc biệt, áo cóm phụ nữ Thái không thể thiếu hàng cúc bướm (mák pém). Đây là một trong những phụ kiện không thể thiếu khi may một chiếc áo cóm, có thể làm bằng cúc bạc hoặc thiếc, nhôm...cúc có 2 bên một bên là con đực, một bên là con cái (tô pe, tô me), con gái chưa chồng hàng cúc mang số lẻ, con gái có chồng hàng cúc mang số chẵn. Cúc bướm có hình con bướm, con ve sầu, con nhện... thể hiện nét văn hóa độc đáo của người Thái. Ngoài trang trí để cho đẹp còn có ý nghĩa tâm linh của các cụ là trước khi về nhà chồng thì bố mẹ làm cho bộ cúc bằng vàng hay bạc và áo cóm để sau này già mất đi thì phải mặc áo cóm để về với tổ tiên, để tổ tiên nhận ra.

Cũng như các trang phục truyền thống của các dân tộc khác, áo cóm là một trong những bộ trang phục làm toát lên vẻ đẹp của người phụ nữ. Đây cũng là một trong những bộ trang phục được đánh giá là trang phục đẹp, độc đáo, ấn tượng và tôn lên vẻ đẹp hình thể của người phụ nữ.

Ngày nay đến với Điện Biên du khách sẽ bắt gặp những cô gái Thái dịu dàng trong bộ áo cóm ở bất cứ đâu trong mọi hoàn cảnh dù là làm việc, nội trợ, vui chơi hay các ngày lễ tết thì họ vẫn mang trên mình nét đặc sắc của dân tộc. Đến với Bảo tàng chiến thắng Điện Biên Phủ hình ảnh các cô thuyết minh viên, hướng dẫn viên duyên dáng trong trang phục đặc sắc tạo nên nét độc đáo mà du khách sẽ được chiêm ngưỡng khi đến với Điện Biên.

Hình ảnh thuyết minh viên Bảo tàng trong trang phục truyền thống của Phụ nữ Thái

Dù cuộc sống hiện đại đổi thay nhiều nhưng các cô gái Thái vẫn dịu dàng với bộ áy áo truyền thống. Phụ nữ Thái mặc váy, áo cóm đã thướt tha, duyên dáng, lại kết hợp chiếc khăn piêu đội đầu càng tôn thêm vẻ đẹp rực rỡ của người con gái.

“Lấp lánh hàng cúc bạc

Hai hàng bướm xinh xinh

Ôm sát bầu ngực căng

Vòng eo thon xúng xính

...

Xà tích em buông lơi

Hoa khoe sắc lưng đồi

Đàn bướm xinh bay múa

Trai mường trời ngẩn ngơ”

(Trích ca khúc: Áo cóm yêu thương, Nhạc sĩ: Huy Thông)