Theo chân những người lính tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, có không ít những nhạc sĩ, ca sĩ cũng ra tận mặt trận phục vụ bộ đội. Chứng kiến tận mắt thấy những khó khăn, nguy hiểm và hi sinh mất mát trong chiến tranh, rất nhiều bài hát đã ra đời trong những giờ khắc lịch sử của chiến dịch, sau này trở thành những ca khúc bất hủ của nền nhạc cách mạng Việt Nam.
Một trong số đó là tác phẩm Hò kéo pháo của nhạc sĩ Hoàng Vân. Giai điệu hùng hồn của bài hát vang vọng theo đúng nhịp hò dô của chiến sĩ pháo binh trên con đường kéo pháo vào trận địa trên núi cao. Trên con đường ấy, bộ đội phải thực hiện hai lần kéo pháo, và luôn phải đối mặt với hiểm nguy, vực thẳm, núi cao trong khi pháo có thể lao xuống vực bất cứ lúc nào. Tấm gương hi sinh anh dũng của đồng chí Tô Vĩnh Diện để giữ pháo đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần của những chiến sĩ, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ kéo pháo đã đặt ra. Và bằng ý chí kiên cường, bằng lòng yêu nước và chí căm thù giặc sâu sắc, những khẩu pháo nặng hơn hai tấn lần lượt được đưa vào rồi lại đưa ra trên con đường "chỉ có trong tưởng tượng" theo đúng tinh thần của chiến dịch. Những ca từ “Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi; Vực sâu thăm thẳm, vực nào sâu bằng chí căm thù...” vượt lên trên ý nghĩa của một bài hát, nó còn là hình ảnh sống động về một thời kỳ chiến đấu oai hùng trong cuộc kháng chiến thần thánh chống Thực dân Pháp xâm lược của dân tộc ta.
Khi chiến dịch Điện Biên Phủ chính thức bắt đầu, ta mở màn bằng trận Him Lam vào chiều muộn ngày 13/3/1954. Rất nhanh chóng, chỉ sau 5 giờ đồng hồ chiến đấu, ta đã chiếm được cứ điểm này, tiêu diệt và bắt sống hơn 500 địch quân, hoàn toàn làm chủ cứ điểm Him Lam. Giữa trận địa còn ngổn ngang xác pháo, xác địch, mùi súng khói vẫn còn khét lẹt, Đỗ Nhuận đã sang tác nên ca khúc Trên đồi Him Lam. "Hôm qua đánh trận Điện Biên. Chiến hào xuất kích đồi Him Lam ta tiến quân vào. Đột phá tiêm đao tiến đánh vào. Đi mở đường thắng lợi, ba tháng đổ mồ hôi ta tới đây quyết diệt cho hết quân thù......". Bài hát hừng hực khí thế chiến đấu, không chỉ thể hiện ý chí "Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh" của những người lính cụ Hồ mà còn thể hiện khát vọng chiến thắng, khát vọng hòa bình, cổ vũ mạnh mẽ tinh thần yêu nước của quân và dân ta.
Nhạc sĩ Đỗ Nhuận cũng chính là tác giả của bài hát Giải phóng Điện Biên nổi tiếng sau này, ngay trong đêm ta tiêu diệt và bắt sống toàn bộ số quân địch tại Điện Biên Phủ, chính thức giải phóng và làm chủ mảnh đất thung lũng Mường Thanh vào chiều ngày mùng 7 tháng 5 lịch sử. Cuốn hồi ký "Âm thanh cuộc đời" của Đỗ Nhuận ra mắt dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, có ghi lại hoàn cảnh ra đời của bài hát này như sau: "Khi đoàn văn công đang cuốc đất, rải đá làm đường thì bỗng một đồng chí liên lạc từ mặt trận đạp xe qua, reo to: “Mường Thanh địch hàng rồi! Giải phóng Điện Biên rồi!”. Khi đó, người Đỗ Nhuận gai lên. Tất cả đoàn văn công ngừng tay cuốc, ôm nhau nhảy, không cần đệm nhạc. Đỗ Nhuận thì không ôm ai cả, nhảy một mình, nhảy tít thò lò, và trong đầu phảng phất câu “Giải phóng Điện Biên”. Ngay đêm hôm đó, trong túp lều tranh, bên ánh đèn dầu le lói, người nhạc sĩ tay gảy violon, miệng lẩm nhẩm từng ca từ khe khẽ, cố không lầm mất giấc ngủ của đồng đội. Thế rồi từng câu hát cứ thế tuôn trào. "Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về; Giữa mùa này hoa nở, miền Tây Bắc chung niềm vui...". Bài hát cất lên bằng giai điệu hào sảng, ngợi ca chiến thắng, bừng bừng khí thế chiến thắng mãnh liệt và có sức lan tỏa rộng rãi. Ngay sáng hôm sau bài hát Giải phóng Điện Biên đã được phổ biến bằng miệng cho nhiều chiến sĩ và được hát trực tiếp ngay tại mặt trận. Ngày 13/3/1954, trong lễ ăn mừng chiến thắng tại Mường Phăng, tập thể các văn công, chiến sĩ cũng hát vang ca khúc này. Trước đó Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đã nhắc Đỗ Nhuận về việc viết bài ca mừng chiến thắng. Bài hát Giải phóng Điện Biên ra đời còn là cách hoàn thành nhiệm vụ bằng cả trái tim và tâm huyết của người nhạc sĩ.
Không chỉ Trên đồi Him Lam và Giải phóng Điện Biên, trước đó nhạc sĩ Đỗ Nhuận cũng đã sáng tác một ca khúc nổi tiếng khác trên con đường hành quân lên Điện Biên Phủ. Đó là bài hát Hành quân xa. "Hành quân xa dẫu qua nhiều gian khổ, vai vác nặng ta đã đổ mồ hồi; Mắt ta sáng, chí căm thù đồng quê ta tiến bước; Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi". Bài hát làm nổi bật một tuyên ngôn "Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi", câu nói tình cờ của người đồng đội trở thành chủ đề xuyên suốt bài hát. Bài hát ra đời chỉ trong một thời gian ngắn, đã trở thành hành khúc bất hủ cho những người lính trên con đường hành quân; vừa đi vừa hát sẽ giảm bớt mệt mỏi, áp lực chiến đấu, thêm niềm tin, sự lạc quan và tinh thần chiến đấu.
Nói về Điện Biên, một ca khúc cũng không thể nhắc tới, đó là Qua miền Tây Bắc của nhạc sĩ Nguyễn Thành, ra đời khi nhạc sĩ cùng các đồng đội của mình hành quân và dừng chân trên đèo Khâu Vác (cửa ngõ vào Điện Biên). Những khó khăn trên con đường lên Điện Biên, qua những miền Tây Bắc hiện lên sinh động qua những giai điệu, ca từ của bài hát đã cho thấy những khó khăn, gian khổ của bộ đội cụ Hồ. "Qua miền Tây Bắc núi vút ngàn trùng xa. Suối sâu đèo cao bao khó khăn vượt qua. Bộ đội ta vâng lệnh Cha già, về đây giải phóng quê nhà". Thấp thoáng trong bài hát còn là khung cảnh hoành tráng của thiên nhiên, chất dân giã, hoang sơ của miền Tây Bắc hùng vĩ. Bài hát đã đi vào cuộc sống sinh hoạt đời thường của các chiến sĩ, trở thành một trong những bài hát quen thuộc trên mọi chiến tuyến.
Hơn 60 năm, đến nay những bài hát đi cùng năm tháng ấy đã góp phần tái hiện chiến thắng Điện Biên "Lừng lẫy năm chấu, chấn động địa cầu", vẫn luôn sống mãi trong lòng mỗi người dân Việt nam. Và cứ mỗi năm, những dịp kỷ niệm chiến thắng Điện Biên Phủ, những bài hát ấy vang lên vẫn khiến người ta rung động, cảm phục về lịch sử, về chiến thắng, chủ nghĩa anh hùng và "cha đẻ" của những giai điệu đáng tự hào ấy.