Quyết định xây dựng Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ khi kế hoạch Navarre không thực hiện được theo đúng tiến trình và những ưu thế khi tiến hành một Nà Sản thứ hai tại thung lũng lòng chảo Mường Thanh, Pháp tin rằng mình sẽ có được một trận đánh chắc thắng. Hẳn nhiên, chưa cần biết đến Quân đội Nhân dân Việt Nam có những gì trong trận chiến này, nhìn vào những "quân cờ" mạnh trong tay Pháp, người ta tin rằng lợi thế luôn thuộc về kẻ tham chiến đầy uy lực này.

Trước đó, dù không xuất hiện trong kế hoạch Navarre nhưng không có nghĩa Điện Biên Phủ chỉ là những "nước đi" tạm thời để thay thế; ngược lại, đó là biện pháp hữu hiệu của chiến lược nhằm "bình định" Đông Dương trong Đông Xuân 1953 - 1954 của người Pháp. Đây sẽ là căn cứ quân sự khổng lồ nhằm ngăn chặn quân chủ lực Việt Nam tiến sang Thượng Lào và sẽ là tử địa của họ nếu chấp nhận chiến đấu tại đây. Cho đến khi trước khi diễn ra trận đánh, Pháp đã có những thế mạnh về mọi mặt hơn hẳn Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Thứ nhất, Pháp dựa vào sự chi viện tuyệt đối của Mỹ trong giai đoạn này, nhất là khi quyết định xây dựng Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ được thông qua, được Chính phủ Pháp và nước Mỹ hoàn toàn ủng hộ. Cung cấp 75% chiến phí và hầu hết các loại vũ khí, phương tiện chiến tranh, Mỹ tuyên bố "Nước Mỹ đã bỏ lỡ cơ hội tiêu diệt cộng sản ở Triều Tiên, giờ đây cần làm công việc đó ở Việt Nam". Pháp cũng tận dụng hết những lợi thế này để biến Điện Biên Phủ thành căn cứ quân sự khổng lồ, từng ước thực hiện ý đồ của Mỹ. Tới năm 1953, viện trợ Mỹ cả kinh tế và quân sự đã lên tới 2,7 tỷ trong đó viện trợ quân sự là 1,7 tỷ đôla, năm 1954 Mỹ viện trợ thêm 1,3 tỷ đô la nữa. Tổng cộng Mỹ đã cung cấp cho Pháp trên 40 vạn tấn vũ khí, gồm 360 máy bay, 347 tàu thuyền các loại, 1.400 xe tăng và xe bọc thép, 16.000 xe vận tải, 17,5 vạn súng cá nhân. Thời gian này ở tất cả các cấp bộ trong quân đội viễn chinh Pháp đều có cố vấn Mỹ.

Thứ hai, Pháp dựa vào sức mạnh của hệ thống đường hàng không uy lực với máy bay vận tải, chiến đấu các kiểu, cỡ để vận tải, tiếp tế tất cả những vấn đề thiết yếu cho Điện Biên Phủ từ hậu cần, thiết bị quân sự, hỏa lực, lực lượng chiến đấu, ... đảm bảo duy trì trong thời gian dài ngày. Theo đó, hơn 80% máy bay của Pháp có mặt tại Đông Dương với khoảng hơn 300 chiếc được huy động phục vụ cho chiến dịch Điện Biên Phủ, thực hiện việc tiếp tế từ 100 đến 200 tấn hàng hóa được vận chuyển và thả dù khoảng 150 tấn xuống Điện Biên Phủ từ các đầu cầu Hà Nội và Hải Phòng. Hoạt động này duy trì đều đặn cho đến trước khi trận đánh diễn ra. Bên cạnh đó máy bay trinh sát, ném bom của chúng còn liên tục phá hủy các con đường vẩn tải lên Điện Biên Phủ của Việt Minh nhằm gây khó khăn và ngăn chặn không cho họ di chuyển lên Điện Biên Phủ. Trên thực tế hoạt động này không hiệu quả bởi ngay sau đó, Việt Minh đã nhanh chóng sửa chữa, bù đắp lại những thiệt hại và việc vận chuyển hàng hóa của họ chưa bao giờ bị ngắt quãng.

Thứ ba, Pháp có ưu thế vượt trội về về hỏa lực và binh lực chiến đấu. Nếu như về hỏa lực, người Pháp có những vũ khí quân sự mạnh nhất thế giới như xe tăng M24 Chaffee (từng được sử dụng trong chiến tranh thế giới), pháo 155mm, pháo M101, súng phóng lựu, súng máy, ... thì về binh lực đó là những đơn vị thiện chiến, tinh nhuệ bậc nhất, có kinh nghiệm tham gia chiến tranh và giành được nhiều trận thắng quan trọng, đặc biệt trong hai cuộc chiến tranh thế giới như: quân Lê dương (bao gồm cả lính dù), lính Angieri, Maroc, Ngụy Thái, ... Thống kê sau này cho thấy, trong trận Điện Biên phủ Pháp đã sử dụng: 12 tiểu đoàn và 7 đại đội bộ binh (trong quá trình chiến dịch được tăng viện 4 tiểu đoàn và 2 đại đội lính nhảy dù), 2 tiểu đoàn pháo binh 105mm (24 khẩu), 1 đại đội pháo 155mm (4 khẩu), 2 đại đội súng cối 120mm (20 khẩu), 1 tiểu đoàn công binh, 1 đại đội xe tăng 18 tấn (10 chiếc M24 Chaffee của Mỹ), 1 đại đội xe vận tải 200 chiếc, 1 phi đội máy bay gồm 14 chiếc (7 máy bay khu trục, 6 máy bay liên lạc trinh sát, 1 máy bay lên thẳng).

Bên cạnh đó, ngay từ đầu, không phải chỉ trong chiến tranh Đông Dương mà tại bắt cứ thuộc địa nào, Pháp tin rằng mình là một quân đội nhà nghề, có kinh nghiệm và truyền thống tham gia chiến trận, có tiềm lực về kinh tế, thế mạnh về chính trị và quân sự với những tướng lĩnh giỏi và đã từng giành được nhiều chiến thắng nổi tiếng trên thế giới. Phía sau Pháp, còn cả một hệ thống các nước đồng minh cũng đang ủng hộ họ và áp đặt chế độ đế quốc, thực dân đối với những nước yếu thế hơn, biến những nước này thành thuộc địa lâu dài.

Khi xây dựng xong, Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ đúng như mong đợi của Pháp. Trong cuốn “Đông Dương hấp hối”, Navarre viết: “Không một nhân vật có thẩm quyền nào dù là dân sự hay quân sự, dù là Bộ trưởng Pháp hay nước ngoài, Tổng tham mưu trưởng quân đội Pháp hay tướng lãnh Hoa Kỳ đến thăm Điện Biên Phủ mà không bị choáng ngợp bởi sức mạnh phòng thủ của nó, và họ đã thể hiện sự hài lòng đối với tôi. Theo tôi được biết, cho đến trước khi chiến dịch Điện Biên Phủ xảy ra, không có một sự nghi ngờ nào xuất phát từ bất cứ ai về khả năng phòng ngự của Tập đoàn cứ điểm này và cũng không có một bản báo cáo nào không thuận lợi được chuyển đến cho tôi”. Cogny thì rất nhiều lần tuyên bố trước báo giới phương Tây, rằng: “Bộ chỉ huy Pháp tin chắc sẽ gây cho Việt Minh một thất bại nghiêm trọng ở Điện Biên Phủ. Chúng tôi chờ đợi những cuộc chiến đấu gay go và kéo dài. Chúng tôi sẽ thắng”; lúc khác lại: "Tôi mong muốn như thế! Pháo binh Việt Minh có thể gây ra phiền toái nhưng người ta sẽ làm cho chúng phải câm họng... Pháo phòng không của Việt Minh sẽ chẳng bao giờ làm ngụp được Điện Biên Phủ... Tướng Giáp bị bắt buộc phải đánh. Ông ta không thể tiến mạnh ở Lào vì bị một cái nút xuất hiện bịt lại... Tôi sẽ làm tất cả cho ông ta ăn bụi và khiến cho ông ta phải chừa cái ý muốn thực hiện chiến lược quân sự lớn đi...". Và De Castries thì hợm hĩnh: “Được lắm! Họ từ trên cao bắn xuống chúng tôi ư? Tôi sẽ đội cái mũ calo đỏ của tôi lên cho họ trông rõ tôi hơn"; và: "Phải làm cho Việt Minh kéo xuống thung lũng này. Nếu họ xuống, chúng tôi sẽ tóm được họ. Trận đánh có thể gay gắt nhưng nhất định chúng tôi sẽ chặn họ lại và cuối cùng thế nào cũng nắm được một mục tiêu tập trung mà chúng tôi sẽ "quật"...".

Tuy nhiên, chỉ 56 ngày sau khi Quân đội Nhân dân Việt Nam nổ súng tấn công vào Tập đoàn cứ điểm "mạnh nhất Đông Dương" ấy, người Pháp đã phải đầu hàng, chấp nhận bại trận trong cuộc chiến mà họ tin rằng khởi nguồn bằng chiến thắng. Việt Minh đã tạo nên những thế mạnh riêng và thắng Pháp bằng những kỳ tích của một dân tộc quyết giành lại hòa bình, độc lập cho nước nhà.

Ngang nhiên xâm chiếm, tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam, Pháp nhận lấy thất bại đau đơn sau gần 9 năm đô hộ. Bằng các cuộc tấn công vừa và nhỏ trên tất cả các mặt trận, với sự tham gia của các tầng lớp xã hội dưới sự dẫn dắt của Đảng cộng sản Việt Nam ta đã làm nên kỳ tích khi giành chiến thắng quyết định, quan trọng nhất trong mùa hè năm 1954 khi đập tan Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, loại khỏi vòng chiến đấu 16.200 địch trong đó lần đầu tiên bắt sống được toàn bộ Bộ chỉ huy của chúng. Chiến thắng này đã kết thúc cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp xâm lược, miền Bắc hoàn toàn giải phóng, đi lên chủ nghĩa xã hội và làm hậu phương vững chắc cho miền Nam tiến hành chiến tranh chống đế quốc Mỹ./.