Ngày Thương binh, Liệt sỹ 27/7 hàng năm là ngày lễ kỷ niệm quan trọng, có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, đây là dịp toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta kính cẩn tưởng nhớ, tri ân các bậc cách mạng tiền bối, anh hùng liệt sỹ, những người con ưu tú của dân tộc đã dũng cảm chiến đấu, anh dũng hy sinh; biết ơn các thương binh đã cống hiến một phần xương máu của mình trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ.
"Uống nước nhớ nguồn", "Ăn quả nhớ người trồng cây" là đạo lý truyền thống nghìn đời của dân tộc ta. Thấm nhuần đạo lý tốt đẹp đó và thấu hiểu sâu sắc giá trị của sự hy sinh, cống hiến to lớn của các anh hùng liệt sỹ, thương binh đối với đất nước, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác chăm sóc thương binh, gia đình liệt sỹ. Năm 1946, khi nước nhà vừa mới giành được độc lập, Người đã ra "Thông báo về việc nhận con các liệt sỹ làm con nuôi" với lời lẽ mộc mạc, giản dị mà chân thành, gây xúc động mạnh mẽ: "Vì muốn thay mặt Tổ quốc, toàn thể đồng bào và Chính phủ cảm ơn những chiến sĩ đã hy sinh tính mệnh cho nền Tự do, Độc lập và Thống nhất của nước nhà, hoặc trong thời kỳ cách mệnh, hoặc trong thời kỳ kháng chiến, tôi gửi lời chào thân ái cho gia đình các liệt sĩ đó, và tôi nhận con các liệt sỹ làm con nuôi của tôi".
Năm 1947, trong khi cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp xâm lược đang ở giai đoạn gay go, quyết liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị chọn một ngày trong năm làm "Ngày Thương binh" để bày tỏ tình cảm thắm thiết, lòng biết ơn sâu sắc với những người đã không tiếc máu xương, cống hiến hết mình cho Tổ quốc. Được sự quan tâm chỉ đạo trực tiếp của Người, ngày 27/7/1947 - Ngày Thương binh toàn quốc được mở đầu bằng một cuộc mít tinh lớn tại Đại Từ, Thái Nguyên. Từ đó, ngày 27/7 hằng năm đã trở thành ngày kỷ niệm thiêng liêng, mang đậm tính nhân văn Việt Nam, là dịp để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tưởng nhớ, tôn vinh và tri ân công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng.
Phát huy truyền thống cách mạng của quê hương, lớp lớp các thế hệ thanh niên đã hăng hái lên đường tòng quân đánh giặc. Các anh đã chiến đấu anh dũng trên khắp các chiến trường, đóng góp cùng quân dân cả nước làm nên những chiến công hiển hách. Với Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, đã đánh đổ ách thực dân, giải phóng một nửa giang sơn. Và với ý chí “không có gì quý hơn độc lập tự do”, quân và dân ta đã tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trường kỳ gian khổ, làm nên đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, theo chỉ thị 223/CT-TW ngày 8/7/1975 của Ban Bí thư Trung ương Đảng từ năm 1975, ngày 27/7 hàng năm chính thức trở thành "Ngày thương binh liệt sỹ" của cả nước.
Để thể hiện lòng kính trọng và biết ơn đối với những người đã hy sinh, cống hiến vì độc lập, thống nhất tự do của Tổ quốc vì hạnh phúc của nhân dân, Đảng và nhà nước đã ban hành nhiều chế độ chính sách đãi ngộ đối với người có công với cách mạng; đối tượng hưởng chính sách ưu đãi được mở rộng, các chế độ ưu đãi từng bước được bổ sung, hoàn thiện, thể hiện sự trân trọng, biết ơn, chăm lo của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta.
Ngoài chế độ trợ cấp, phụ cấp, Đảng và Nhà nước còn luôn quan tâm chăm lo người có công với cách mạng bằng các chính sách ưu đãi cụ thể, như: chăm sóc sức khoẻ, ưu tiên giao đất sản xuất, hỗ trợ cải thiện về nhà ở, đất ở, các chương trình dạy nghề, tạo việc làm; thực hiện chính sách về giáo dục, đào tạo; mở rộng hệ thống cơ sở dịch vụ và sự nghiệp phục vụ thương binh; đẩy mạnh tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ; xây dựng và tu bổ, tôn tạo hàng nghìn nghĩa trang liệt sĩ, tạo điều kiện thuận lợi để gia đình liệt sĩ thăm viếng phần mộ liệt sĩ tại các nghĩa trang...
Cùng với việc thực hiện các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước, cấp uỷ, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể các cấp, các đơn vị quân đội, công an, doanh nghiệp và các cá nhân trong và ngoài nước đã tích cực tham gia các phong trào "Đền ơn đáp nghĩa", "Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng" với nhiều hoạt động cụ thể, thiết thực, như: Xây nhà tình nghĩa, lập Quỹ Đền ơn đáp nghĩa, tặng sổ tiết kiệm tình nghĩa, phụng dưỡng các Mẹ Việt Nam Anh hùng, ổn định đời sống thương binh, bệnh binh nặng, chăm sóc bố mẹ liệt sĩ già yếu cô đơn, con liệt sỹ...
Những việc làm đầy trách nhiệm và nghĩa tình đó được sự hưởng ứng và tham gia nhiệt tình của toàn xã hội, trở thành phong trào quần chúng sâu rộng, một nét đẹp trong đời sống văn hoá, góp phần quan trọng vào việc củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, nâng cao tinh thần yêu nước, khơi dậy và bồi đắp những giá trị nhân văn sâu sắc.
Trong cuộc kháng chiến đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược, địa danh Điện Biên từng là chiến trường diễn ra cuộc quyết chiến chiến lược của quân và dân ta với Thực dân Pháp, mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ kéo dài 56 ngày đêm. Để làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy, hàng vạn cán bộ, chiến sỹ quân đội, du kích, dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong đã nằm lại trên mảnh đất Điện Biên anh hùng.
Để tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với các anh hùng liệt sỹ nói chung và liệt sỹ hy sinh trong chiến dịch Điện Biên Phủ nói riêng, vào dịp kỷ niệm ngày Thương binh liệt sỹ 27/7 hàng năm, Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực như: Trưng bày triển lãm chuyên đề tại bảo tàng và trưng bày lưu động. tổ chức dâng hương tri ân các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh trong Chiến dịch Điện Biên Phủ tại các nghĩa trang liệt sỹ và dâng hương viếng các anh hùng liệt sĩ tại Đền thờ liệt sĩ ở chiến trường Điện Biên Phủ…
Đây là những hoạt động thiết thực thể hiện sự tri ân sâu sắc đối với các thế hệ cha anh đã hy sinh xương máu vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Thông qua những hoạt động ý nghĩa này góp phần đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, tự hào dân tộc và trách nhiệm của mỗi người trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc.