Giữa tháng 4 dương lịch hằng năm, khi mùa hoa Gạo nở, người dân tộc Lào tại xã Na Sang I, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên lại nô nức tổ chức Lễ hội té nước hay còn gọi là Bun Huột Nặm để chào đón năm mới.
Bun Huột Nặm là một lễ Tết truyền thống của cộng đồng dân tộc Lào trên địa bàn bản Na Sang I, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Từ năm 2015, Bun Huột Nặm đã được cộng đồng Bản Na Sang I phục dựng tổ chức vào đúng thời điểm Tết truyền thống của người Lào từ ngày 14/4 đến ngày 16/4 (dương lịch), góp phần tái hiện lại yếu tố văn hóa truyền thống của người Lào và đã trở thành nếp sống, phong tục của người dân nơi đây.
Bun Huột Nặm có ý nghĩa là để tẩy rửa "môn thín" (những điều xui xẻo) gặp phải trong năm cũ. Trong lễ hội, người dân té nước cho nhau với mong muốn người được té nước năm tới sẽ gặp nhiều điều tốt lành. Ngoài ra, Tết Té nước chính là mong muốn tống tiễn mùa khô, cầu mong mùa mưa trở lại để người dân bắt đầu vụ gieo trồng mới.
Bun Huột Nặm gồm 2 phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ thường bắt đầu bằng các nghi lễ cúng bản, cúng tổ tiên. Đây là một nghi lễ tâm linh sâu sắc của người Lào, thể hiện sự biết ơn các thần linh, tổ tiên đã ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, con người mạnh khỏe, may mắn. Trong phần lễ có một nghi thức cầu may mắn là “Phúk Khen” - là lễ “buộc chỉ cổ tay”. Nghi lễ này cầu cho mọi người may mắn, mạnh khỏe, bình an. Sợi chỉ buộc cổ tay còn mang ý nghĩa nối liền từ dòng họ này đến dòng họ kia, từ dân tộc này đến dân tộc khác… để gắn bó với nhau, không rời nhau, thương yêu nhau. Trong lễ hội này, ai càng được buộc nhiều chỉ ở cổ tay thì càng may mắn. Để thể hiện lòng mến khách của người dân địa phương, những chiếc vòng may mắn thường dành tặng riêng cho khách đến thăm bản. Sau phần lễ, dân bản bước vào phần hội với các trò chơi dân gian đặc sắc của riêng dân tộc Lào như: rùa ấp trứng, hổ vồ lợn, rắn bắt ngóe, múa bắt chân bắt đầu, hái dưa chín…
Nghi thức buộc chỉ tay và trao vòng may mắn
Ngày tiếp theo, dân bản cùng nhau đến chúc tết từng nhà và xin nước lấy may. Sau đó chủ tế sẽ dẫn tất cả mọi người ra bờ suối Nậm Núa để làm lễ cầu mưa. Lễ cầu mưa được thực hiện bên bờ suối, chủ tế sẽ cảm ơn thần sông, thần suối và cầu cho bản được mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Tất cả các lễ vật sau đó được chia đều cho mọi người ăn lấy may. Sau lễ cầu mưa, mọi người xuống suối té nước vào nhau để cầu chúc sức khỏe và đằm mình trong dòng suối mát để làm thanh khiết bản thân. Sau khi té nước vào người, người dân sẽ mang nước về té vào nhà cửa, đồ thờ cúng, vật nuôi và công cụ sản xuất vì tin rằng nước sẽ giúp gột rửa những điều xấu xa, bệnh tật và cầu chúc năm mới sống lâu, sạch sẽ, mạnh khỏe.
Một số hình ảnh trong Lễ hội té nước - Buôn Huột Nặm
Thông qua Tết Té nước (Bun Huột Nặm) người Lào bản Na Sang muốn nhắc nhở con cháu về truyền thống tốt đẹp, sự đoàn kết gắn bó trong cộng đồng, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ luôn có ý thức, trách nhiệm với lịch sử, với văn hóa của dân tộc mình.
Với những ý nghĩa đó, ngày 11/9/2017, Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch đã ban hành Quyết định số 3421/QĐ-BVHTTDL công nhận Tết té nước (Bun Huột Nặm) là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia./.
Nguyễn Như