Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là sự tiếp nối của chủ nghĩa anh hùng cách mạng từ ngàn đời trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của ông cha ta. Một trong những tấm gương xuất sắc, dũng cảm chiến đấu, "vì nước quên thân" và hi sinh đúng ngày giải phóng là anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân, liệt sĩ Trần Can.
Đồng chí Trần Can sinh năm 1931, dân tộc kinh, quê quán ở xã Sơn Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An. 20 tuổi đồng chí Trần Can nhập ngũ, trở thành bộ đội cụ Hồ, luôn có tinh thần xung phong, chăm chỉ luyện tập, giữ nghiêm kỷ luật và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Chiến dịch Tây Bắc trong Thu Đông năm 1952, được tham gia trận đánh lớn đầu tiên, đồng chí Trần Can dẫn đầu tiểu đội vượt qua cửa mở, dùng thủ pháo tiêu diệt hỏa lực địch. Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, cả tiểu đội thương vong gần hết, Trần Can đã cùng hai chiến sỹ còn lại tổ chức thành một tổ ba người tiếp tục chiến đấu diệt luôn ba ụ súng của địch, đánh thẳng vào sở chỉ huy, tiêu diệt cơ quan đầu não của chúng, bắt sống 22 tên, thu 17 khẩu súng các loại. Trong chiến dịch Thượng Lào ngay sau đó không lâu, đồng chí Trần Can cùng đơn vị mình tiếp tục sang Sầm Nưa tiến công tiêu diệt một bộ phận quân Pháp đang đóng tại đây, giải phóng đất đai, mở rộng căn cứ kháng chiến của nhân dân Lào. Cùng với những thành tích trước đó, đồng chí Trần Can trở thành một trong những tiểu đội trưởng xuất sắc của Tiểu đoàn 130, Trung đoàn 2019, Đại đoàn 312, được anh em kính trọng và tin yêu.
Cuối năm 1953, trên những điều kiện thuận lợi có thể cho phép ta mở chiến dịch lớn, tiêu diệt tập đoàn cứ điểm quân sự khổng lồ mà Pháp đang xây dựng tại Điện Biên Phủ, các đơn vị chủ lực của Quân đội Nhân dân Việt Nam được lệnh lên Điện Biên. Nhiệm vụ được trao cho đơn vị đồng chí Trần Can là mở đường kéo pháo và kéo pháo vào trận địa. Quyết định thay đổi phương châm từ "đánh nhanh thắng nhanh" sang "đánh chắc tiến chắc" đã đưa đến việc kéo pháo quay trở lại vị trí tập kết sau khi thực hiện việc kéo pháo lên những đỉnh núi cao vô cùng khó khăn, gian khổ. Máy bay địch liên tục thả bom trên con đường kéo pháo nhằm ngăn chặn quân ta. Đã nhiều lần đồng chí Trần Can hăng hái dập lửa cứu pháo và mưu trí, dũng cảm đưa pháo về vị trí tập kết an toàn.
Đại đoàn 312 cũng là đơn vị đánh trận mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ. Sau thời gian dài chuẩn bị kỹ càng, ngày 13/3, Đại đoàn 312 cùng với pháo binh sẽ tiến công cứ điểm Him Lam. Sau những đợt pháo kích dữ dội lúc chiều muộn, các đơn vị xuất phát xung phong tiến thẳng vào các cứ điểm 1, 2, 3. Tại cứ điểm 3, các chiến sĩ sơn pháo đặt pháo nhằm ngay trước các cứ điểm, bắn trực tiếp vào các lô cốt, ụ sống, yểm trợ cho bộ binh xông lên đặt các khối thuốc nổ để mở cửa đột phá. Sau 40 phút đã dọn sạch được một con đường xuyên qua trên 100m rào dây kẽm gai và bãi mìn. Chiến sĩ thi đua Trần Can đã dẫn đầu Đại đội 366, giương cao lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” vượt qua cửa mở xông lên đồn địch, lao thẳng tới sở chỉ huy đại đội của địch trên đỉnh đồi. Quân địch dựa vào lô cốt chống trả quyết liệt. Tiểu đội bí mật áp sát, giật khối bộc phá 10kg tiêu diệt lô cốt cùng với viên quan ba chỉ huy. Lá cờ “Quyết chiến, quyết thắng” tung bay trên cứ điểm 3 sau hơn một giờ chiến đấu cùng với việc tiêu diệt gọn Đại đội Lê dương số 11 của địch và đây là lá cờ chiến thắng đầu tiên của ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ
Sau chiến thắng tại Him Lam, đồng chí Trần Can tiếp tục chiến đấu ở nhiều vị trí khác nhau, khi chi viện cho Tiểu đoàn 154 phòng ngự ở đồi D hay lúc giúp cho trung đoàn bạn chiến đấu giữ vững từng chiến hào ở đồi C1.
Trận cuối cùng của đồng chí Trần Can là tấn công tiêu diệt cứ điểm 507 bên bờ sông Nậm Rốm, cách Sở chỉ huy của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ khoảng 300m. Đồng chí dẫn đầu tiểu đội xông lên áp đảo địch chiếm nửa cột cờ, địch bắn đại bác dữ dội và cho quân chiếm lại. Ta với địch giành giật quyết liệt, đồng chí Trần Can tiếp tục chiến đấu giữ vững vị trí và đánh lui bốn đợt phản kích của chúng. Địch phản công lần thứ năm, hai bên giằng co bằng lựu đạn và đánh giáp lá cà. Trận đánh diễn ra rất ác liệt suốt đêm 06/5. Cán bộ đại đội 366 bị thương lui về phía sau, trung đội trưởng Trần Can mặc dù bị thương nhưng vẫn lên thay thế tiếp tục chỉ huy phá hàng rào địch.
Đồng chí Trần Can đã anh dũng hy sinh vào sáng 07/5/1954 khi quân ta chiếm được một phần cứ điểm 507. Chiến thắng đến vào ngay chiều hôm đó sau khi Đại đội 360 do đồng chí Đại đội trưởng Tạ Quốc Luật đánh chiếm toàn bộ cứ điểm 507 và nhanh chóng vượt cầu Mường Thanh, tiến thẳng vào hầm chỉ huy bắt sống tướng De Castries và Bộ tham mưu của chúng. Ngay sau đó, toàn bộ quân địch tại Điện Biên Phủ đồng loạt giơ cờ trắng đầu hàng. Lúc đó là 17 giờ 30 phút.
Ngày 07/5/1956, liệt sĩ Trần Can đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Trước đó, đồng chí Trần Can cũng dành được nhiều danh hiệu, khen thưởng: Huy chương Quân công hạng ba, hai Huân chương chiến công hạng nhất, hai lần là chiến sĩ thi đua của Đại đoàn, truy tặng Huân chương quân công hạng hai./.